Η Αλβανική πρόταση για Ελληνοαλβανικό κράτος το 1944.

Ελάχιστα γνωστό είναι στην Ελλάδα και Αλβανία ότι το 1944 ο Midhat Frasheri, αρχηγός του Αλβανικού Εθνικιστικού Κινήματος (Balli Kombetar) και αρχηγός του υπό Γερμανική κατοχή κράτους της Αλβανίας, πρότεινε στην Ελληνική Κατοχική Κυβέρνηση την Ένωση Ελλάδας και Αλβανίας, η οποία θα λάμβανε χώρα μεταπολικά (εφόσον οι Γερμανοί θα αποχωρούσαν). 

Ο Midhat Frasheri εξουσιοδότησε τον Δημήτριο Φάλλο (Dhimiter Falo - φανατικός Αλβανός ελληνοβλαχικής καταγωγής από την Μοσχόπολη) να έρθει σε επαφή με τον Γενικό Διευθυντή Νομαρχιών Μακεδονίας, Αθανάσιο Χρυσοχόου,

για την πρόταση της Ένωσης

(ήρθε σε επαφή μαζί του με ενδιάμεσο τον Έλληνα Κορυτσαίο κάτοικο Θεσσαλονίκης Αλέξανδρο Ωρολογά).

Αφού έγινε μια πρώτη νύξη από τον Δ. Φάλλο στον Α. Χρυσοχόου, στη συνέχεια αποφάσισαν να συναντηθούν για περαιτέρω συζητήσεις οι δυο τους καθώς και οι Κωστάκης Κόττας (Kostaq Kota) και Selim Borja.

Οι όροι της Ένωσης από την Αλβανική πλευρά που έκανε την πρόταση ήταν οι εξής: 

"α. Ἑνιαῖον κράτος ἐν μέρει δυαδικὸν μὲ τοπικὴν ἀνεξαρτησίαν ἐντὸς τῶν σημερινῶν ορίων ῾Ελλάδος καὶ ᾿Αλβανίας εἰς ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν διοίκησιν, δικαιοσύνην, ἐκπαίδευσιν καὶ πολιτικὰς ἀρχάς.

β. ῾Ενιαία ἐξωτερικὴ πολιτική, ἡ τῆς ῾Ελλάδος.

γ. ῾Ενιαία ἐθνικὴ ἄμυνα, μὲ στρατὸν ὑπαγόμενον εἰς ἑνιαῖα πολεμικὰ

ὑπουργεῖα τῶν ᾿Αθηνῶν.

δ. Ενιαία οἰκονομικὴ πολιτική, ἡ τῆς ῾Ελλάδος, καὶ ἄρσις τελωνειακῶν φραγμῶν μεταξὺ τῶν δύο κρατῶν."

Ενώ αρχικά όμως η Αλβανική πλευρά μιλούσε για ενιαίο κράτος με τοπική ανεξαρτησία εντός των ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΟΡΙΩΝ (τα ίδια σύνορα με τώρα), στη συνέχεια έκανε υποχωρήσεις έναντι των απαιτήσεων της Ελληνικής πλευράς

"ὄχι μόνον εἰς ὅ,τι ἀφεώρα τὰ ὅρια, ὥστε ἡ Βόρειος Ἤπειρος ν᾿ ἀναγνωρισθῇ ὡς ἑλληνικὸν ἔδαφος, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰ λοιπὰ ζητήματα τ᾿ ἀφορῶντα μὴ καθαρῶς τουρκαλβανικὰς περιοχάς". 

Εν ολίγοις η Αλβανική πλευρά ήταν έτοιμη να συμφωνήσει ώστε στα όρια του Ελληνικού Αυτόνομου κράτους (μέρους του Ομοσπονδιακού Ελληνοαλβανικού) να περιέχεται η Βόρειος Ήπειρος.

Ο Αθανάσιος Χρυσοχόου ενημέρωσε την Κατοχική Ελληνική Κυβέρνηση Ράλλη για τα τεκταινόμενα. Ενήμερη κατέστη και η εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάιρο.

Εν τέλει όμως η συμφωνία ναυάγησε, γιατί μεταπολεμικά στην Αλβανία επεβλήθη ο κομμουνισμός.

Ορισμένοι Αλβανικοί και φιλοαλβανικοί κύκλοι προσπαθούν να παρουσιάσουν την ανωτέρω πρόταση από πλευράς Αλβανών ως τον διακαή πόθο Αλβανών και Ελλήνων για κοινό κράτος. Είναι όμως έτσι ;

Το Balli Kombetar διακατεχόταν από  την επιθυμία της διατήρησης της Μεγάλης Αλβανίας, η οποία είχε γίνει πραγματικότητα από το 1941. Το μόνο "αλύτρωτο Αλβανικό" έδαφος που δεν περιλαμβανόταν στην Μεγάλη Αλβανία ήταν η Τσαμουριά, την οποία επιθυμούσαν διακαώς να συμπεριλάβουν.

Το Balli Kombetar ήταν επίσης ο φυσικός αυτουργός από κοινού με τους Ιταλούς της δολοφονίας Ελλήνων (ακόμη και παιδιών) του χωριού Γλύνα Δρόπολης επαρχίας Αργυροκάστρου στις 2 Αυγούστου 1943.

Τι έκανε ξαφνικά το Balli Kombetar  να αλλάξει στάση απέναντι στην Ελλάδα ;

Το Balli Kombetar διακατεχόταν από σφοδρό αντικομμουνισμό και ήταν ο βασικός αντίπαλος του Αντιφασιστικού Εθνικού Απελευθερωτικού Κινήματος (Lëvizja Antifashiste Nacional-Çlirimtare - LANÇ) του Enver Hoxha.

Ο κίνδυνος επικράτησης του Κομμουνισμού στην Αλβανία μεταπολεμικά (όπως και έγινε) και η πιθανότητα απώλειας εδαφών μεταπολεμικά (όπως και έγινε) ήταν οι αιτίες, αν και ανθέλληνες, να προτείνουν Ομοσπονδιακό κράτος  με την Ελλάδα.

Με τη σειρά της η Ελλάδα επιθυμούσε να κυριαρχήσει στην Αλβανία καθώς η Ένωση θα ήταν εν μέρει ισότιμη με αυτήν να έχει το βάρος, ενώ ταυτόχρονα φιλοδοξούσε να εντάξει και την Βόρειο Ήπειρο στο έδαφός της.

Balli Kombëtar

Ελεύθερη Αλβανία 10-5-1944

Αλβανία για τους Αλβανούς - Θάνατος στους Προδότες

Κεντρική Επιτροπή αριθμός 191/7

Προς Δημήτριον Φάλλο, Θεσσαλονίκη

Αξιότιμε Κύριε Φάλλο

Όπως σας γράφουμε και στην από 23 Απριλίου επιστολή μας, σας ευχαριστούμε θερμά για το μέχρι τώρα έργο σας και ελπίζουμε με την δράση σας το έργο μας να βρει αίσια κατάληξη. Ο Κύριος Xhavid Leskoviku o οποίος έχει αναχωρήσει ήδη για την Αθήνα, κομίζει ένα μικρό κεφάλαιο για το έργο σας, και θα σας το παραδώσει ανά χείρας. Σύμφωνα με το σχεδιασμό μας, εσείς θα είστε ο εκπρόσωπος του κόμματος μας στις συνομιλίες, ο κύριος Xhavid Leskoviku θα εκπροσωπεί την Αλβανική κυβέρνηση, ο κύριος Koço Kota το κόμμα Zogu, και ο κύριος Shelman Riza το Κόσοβο. 

Μαζί με την εξοχότητα σας το κόμμα μας θα εκπροσωπεί και ο κύριος Koço Tasi με τον οποίο συνεργάζεστε καιρό και έχετε ήδη άριστες σχέσεις εδώ και τρία χρόνια. Με την παρούσα επιστολή σας στέλνουμε και το διαβατήριό σας καθώς και την διαπιστευτήρια επιστολή εκπροσώπησης μας. Κατά την διάρκεια των συζητήσεων αρχική μας θέση είναι η παρακάτω:

1.            Με την λήξη του πολέμου και τα δύο μέρη (Ελλάδα και Αλβανία) θα αναλάβουν από κοινού την ευθύνη δημιουργία ενιαίου ομόσπονδου κράτους.

2.            Βάση της συνένωσης θα είναι η διατήρηση της αυτονομίας των δύο μερών

3.            Τα σύνορα θα παραμείνουν αυτά του 1939

4.            Ανάπτυξη μη-επιθετικής και αμυντικής συνεργασίας

5.            Ανάπτυξη Οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο μερών

6.        Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε το δυνατόν συντομότερη την πλήρη ένωση Ελλάδος Αλβανίας σε ένα κοινό κράτος

7.            Σε περίπτωση πολέμου, το γενικό στρατιωτικό πρόσταγμα βαραίνει την Ελληνική Πλευρά

8.            Ως αποτέλεσμα αυτού του συμφώνου Ελλάδα και Αλβανία θα παρουσιαστούν στην επακόλουθη Διάσκεψη Ειρήνης ως δυο ξεχωριστά μέρη, θα ακολουθήσουμε όμως κοινή στρατηγική συνεργασίας.  Συγκεκριμένα η Ελλάδα θα υποστηρίξει τις θέσεις μας στο Κόσοβο και στην Δίβρη έναντι της Σλαβικής απειλής η οποία είναι δυνητικός κίνδυνος και για την Ελλάδα (εννοεί το Μακεδονικό ζήτημα) καθώς και την προερχόμενη από την άλλη όχθη της Αδριατικής απειλή (εννοεί την Ιταλία)

9.            Σε περίπτωση που τεθεί ζήτημα μειονοτικών πληθυσμών από οποιαδήποτε απ’ τις δύο πλευρές, δεν θα αποτελέσει αιτία υπαναχώρησης ή και ακύρωσης της συμφωνίας, από κοινού θα το διευθετήσουμε μελλοντικά, να έχετε κατά νου ότι το ζήτημα είναι ευαίσθητο και οι μειονοτικοί πληθυσμοί έχουν την ανάγκη να νιώθουν ότι έχουν καλή αντιμετώπιση.

Κρατείστε την παρούσα επιστολή για ατομική σας χρήση,

Με εκτίμηση,

Ο Πρόεδρος

Midh’at Frashëri