Ο Σπ. Αραβαντινός για τις πραγματικές προθέσεις Ελλήνων και Αλή Πασά σχετικά με την σύμπραξη των δύο πλευρών.

Οι παραχαράκτες της ιστορίας αρέσκονται στο ψεύδος και την μισή αλήθεια. Κάτι που λένε συχνά και αποτελεί μισή αλήθεια είναι ότι οι Έλληνες και οι Αλβανοί είχαν συμφωνήσει προεπαναστατικά να συμπολεμήσουν τους Τούρκους υπό το σκήπτρο του Αλβανού? Αλή Πασά με σκοπό τη δημιουργία ελληνοαλβανικού κράτους. Είναι αλήθεια αυτό ; Πολύ σχετικά θα έλεγε κανείς. Ας εξετάσουμε τις προθέσεις των δύο πλευρών:

1. οι προθέσεις των Ελλήνων: όπως αναφέρεται στα απομνημονεύματα του Ι. Μακρυγιάννη

http://ellinonthemata1.blogspot.com/2022/01/blog-post_77.html

και αναφέρει εδώ και ο Σπ. Αραβαντινός, οι Έλληνες προσδοκούσαν να εξωθήσουν τον Αλή Πασά σε ανταρσία κατά του Σουλτάνου ώστε με το ξέσπασμα παράλληλα της Ελληνικής Επανάστασης, οι Τούρκοι να έχουν να αντιμετωπίσουν δύο μέτωπα μέχρι τουλάχιστον να εδραιωθεί η Επανάσταση. Εν ολίγοις η ελληνοαλβανική σύμπραξη ήταν μία κίνηση τακτικής από την πλευρά των Ελλήνων.

2. οι προθέσεις του Αλή Πασά: ο Αλή Πασάς έβλεπε την από κοινού ενέργεια με τους Έλληνες ως σωτηρία για τον ίδιο. Όσο περισσότερους συμμάχους δηλαδή τόσο το καλύτερο. Μάλιστα γνώριζε το μυστικό της ύπαρξης της Φιλικής Εταιρείας. Ο Αλή Πασάς δεν θα μπορούσε ποτέ να επιθυμεί πραγματικά ένα ελληνοαλβανικό κράτος λόγω της ανατροφής και των τουρκικών καταβολών του. Με λίγα λόγια ο Αλή Πασάς δεν θα μπορούσε να έχει αλβανική εθνική συνείδηση (που ούτως ή άλλως ήταν ανύπαρκτη τότε) γιατί ήταν Τούρκος. Συνεπώς η ελληνοαλβανική σύμπραξη ήταν μια κίνηση τακτικής και από τη δική του πλευρά.

"Ὡς δ᾽ εἴπομεν ἤδη, τῆς ὑπάρξεως τῆς Φιλικής Εταιρείας γνῶσιν ἔσχεν ὁ ᾿Αλῆς κατὰ τὰς παραμονὰς περίπου τῆς καταδιώξεώς του. Τοῦτο λοιπὸν καὶ μόνον ἀρκεῖ, ὅπως κατακτηθῇ ὅτι τὸ ἀποδιδόμενον αὐτῷ σχέδιον οὐδὲν ἄλλο εἶναι ἢ χίμαιρα ὑποθαλπομένη ἐν ταῖς κεφαλαῖς τῶν θερμοτέρων όποδῶν τῆς μεγάλης Εθνικῆς ἰδέας. Καὶ εἶναι μὲν ἀληθές, ἔτι του αὐτὴν ἰδέαν υἱοθέτησεν ὁ ᾿Αλῆς καὶ οἱ σπουδαιότεροι τῶν Φιλικῶν, ἀλλ᾿ ἑκάτερος πρὸς ἴδιον τέλος· διότι ὁ μὲν ᾿Αλῆς διέβλεπεν ἐν τῇ μετὰ τῶν Χριστιανῶν ἀπὸ κοινοῦ ἐνεργείᾳ τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν, οἱ δὲ Φιλικοί, διότι ἐνέουν ἔτι ἐν αὐτῇ τῇ ἐνάρξει τοῦ κινήματος θ᾿ ἀπέθαινε τελεσφόρος, ἂν μὴ ἡ σύμπραξις τοῦ ᾿Αλή, οῦ ἐγίγνωσκον κάλλιστα τὰς διαθέσεις, ἀλλὰ τοὐλάχιστον ἡ ἐπί τινα χρόνον παράτασις τῆς ἀντιστάσεως αὐτοῦ.

Δὲν ἀπέβλεψεν ἄρα ὁ ᾿Αλῆς σπουδαίως εἰς τὴν πραγμάτωσιν τοιούτου ἰδανικοῦ ὡς ἀντιλαμβανόμεθα αὐτὸ σήμερον. Καὶ ἐκ τῆς ἀνατροφῆς καὶ ἐξ αὐτῆς ἔτι τῆς καταγωγῆς (διότι ὁ προπάτωρ αὐτοῦ ἦτο ᾿Ασιανός Μουσουλμάνος) ἦτο ἀνίκανος νὰ συλλάβη και πραγματώσῃ τοιοῦτο μεγαλουργὸν ἰδεῶδες, οἶον τὸ ἀποδιδόμενον αὐτῷ."

Πηγή: Σπ. Π. Αραβαντινός "Ιστορία Αλή Πασά του Τεπελενλή"