Αφοί Fresheri, P. Vasa και Π. Μέξης επιχείρησαν τον εκκαθολικισμό των Ορθοδόξων της Αλβανίας.

Οι καθολικοί μαζί με τους ηγέτες της αλβανικής εθνικής κίνησης και συγκεκριμένα τους αδελφούς Φράσαρη, τον Πάσκο Βάσα και τον Παύλο Μέξη (αλβανιστή από το χωριό του Ζάππα) πρωτοστατούσαν στην εκκαθολίκευση του ορθόδοξου στοιχείου στην κεντρική και νότια Αλβανία με σκοπό να τους απομακρύνουν από την ελληνορθόδοξη παράδοση και κατ' επέκταση τον ελληνισμό. Κατά τα άλλα η θρησκεία του Αλβανού είναι ο αλβανισμός! Για αυτό και αυτό το μίσος στην Ορθοδοξία και η επίθεση σε κάθε τι ορθόδοξο στην Αλβανία με πρόσφατο περιστατικό την αφαίρεση ενός μεγάλου σταυρού στη Νίβιτσα, που είναι και αλβανόφωνη. Γιατί ποτέ αυτά δεν γίνονται σε καθολικές εκκλησίες στο βορρά, αλλά πάντα στον ορθόδοξο νότο?

"Τὸ 1888 π.χ., ὅταν διεξάγονταν συζητήσεις καὶ γίνονταν εὐρύτατες ζυμώσεις ἀνάμεσα στοὺς ἡγέτες τῆς ἀλβανικῆς κινήσεως γιὰ τὴν ἵδρυση ᾿Αλβανικῆς ἡγεμονίας διὰ τῆς ἐν ᾿Αλβανίᾳ διαδόσεως τοῦ Καθολικισμοῦ καὶ τῆς προστασίας τῶν Δυτικῶν δυνάμεων, ὁ νούντσιος τῆς ῾Αγίας "Έδρας στὴν Κωνσταντινούπολη Bonetti πρωταγωνίστησε στὶς παρασκηνιακὲς ἐνέργειες καὶ τὶς πρωτοβουλίες ποὺ ἀναλαμβάνονταν. Βρισκόταν σὲ διαρκὴ ἐπαφὴ καὶ συνεννόηση μὲ τοὺς πρωτεργάτες τῆς κινήσεως ἀδελφοὺς Φράσσαρη, Σαμπῆ, Ναΐμ καὶ ᾿Αβδούλ βέηδες, μὲ τοὺς ὁποίους συνεργάζονταν καὶ ὁ διοικητὴς τοῦ Λιβάνου Βάσσα πασάς. Τὶς συνεννοήσεις διευκόλυνε ὁ Παῦλος Μέξης, τελειόφοιτος τῆς Νομικῆς σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν καὶ συγγενὴς τῶν ἀδελφῶν Ζάππα. Μὲ τὸ Μέξη εἶχαν ὑποβληθῆ στὸ Bonetti 4 ὑπομνήματα τῶν ᾽Αλβανῶν, τὰ ὁποῖα στάλθηκαν στὸν Πάπα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὴ Βιέννη, ἀπὸ τὴν ὁποία διαβιβαζόταν ὁδηγίες στὰ ὄργανα τῆς καθολικῆς προπαγάνδας στὴν ᾿Αλβανία, μεταξὺ τῶν ὁποίων διακρίνονται οἱ Φραγκισκανοὶ κληρικοὶ (Fre res de l Ordre Des Franciscains), οἵτινες ἐργάζονται μετὰ μεγίστης μυστικότητος, ἀποκρύπτοντες μετὰ σπανίας ἐπιδεξιότητος τὸν πολιτικὸν σκοπὸν πρὸς ον τείνουσιν αἱ ἐνέργειαι των. Ο Bonetti ἀγωνιζόταν νὰ πείση τοὺς ᾿Αλβανούς, ὅτι μόνο μὲ τὴν προσάρτηση τῆς ᾿Αλβανίας στὴν Αὐστρία θὰ μποροῦσαν νὰ πετύχουν ἐσωτερικὴ αὐτοδιοίκηση, ὅπως οἱ Ούγγροι, καὶ νὰ διατηρήσουν τὴν ἐθνότητά τους. Οἱ ἀπόψεις του βρῆκαν ἀνταπόκριση σὲ πολλὰ στελέχη τῆς ἀλβανικῆς ἡγεσίας, τὰ ὁποῖα ἄρχισαν νὰ καταφέρωνται μὲ ἐμπάθεια ἐναντίον τῆς ᾿Ορθόδοξης Εκκλησίας καὶ τῆς Ἑλλάδος καὶ πίστεψαν ὅτι μόνο ὁ Καθολικισμὸς θὰ μποροῦσε νὰ χρησιμοποιηθῆ ἀποτελεσματικὰ γιὰ τὴν ἐξάλειψη τῆς συμπάθειας τῶν ᾿Αλβανῶν πρὸς τὴν Ἑλλάδα".

Πηγή: Ελευθερίας Ι. Νικολαίδου

"Ξένες προπαγάνδες και εθνική αλβανική κίνηση στις Μητροπολιτικές επαρχίες Δυρραχίου και Βελεγράδων κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα"