Γιάννενα Ελληνική πόλη - Ελληνόφωνος πληθυσμός στην Αυλώνα.

Το παρακάτω κείμενο είναι ενός Έλληνα ναυτικού, το οποίο κατέγραψε ο Κρούσιος το 1588. 

"Ἀπὸ τὸν Επαχτο ἕως τὴν 'Αγία Μαῦρα ἔσω τῆς στερεὰς πρὸς τὴν μερέα τῆς Κερκύρας ἤγουν πρὸς τὰς Κορυφὰς εὑρίσκομε μίαν χώρα μεγάλη, ὀνομάζεται Γιάνινα˙ πάντες χριστιανοὶ ἔλληνες, πραγματευτάδες σφόδρα ἐν τῇ Βενετία, καὶ διδασκάλον πολλὰ καὶ καλοὶ ἀνθρῶποι. Απὸ τὰ Γιάνηνα ὑπάρχει ἡ νῆσος τῶν Κοριφῶν δυὸ ἡμέραι τῆς στερεᾶς, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη μερέα τῆς στερεᾶς, πορευόμενος τὴν μερέαν τοῦ κόλφου τῆς Λενετίας εὑρίσκομε χῶρα ὀνόματι “Aβλóνας. Στέκει ἡ πόλις ἔσω εἰς ποταμόν· καὶ ἀπὸ τὸν Αὐλόνα εὑρίσκομε τὸν Δουράτζην. Εἰς τὴν χώρα τοῦ Ντουράτζηου οὐκ ἔστι Ἕλληνες· μόνον τοῦρκοι καὶ ἀλβανίτες καὶ πίστι ῥωμάνοι· ἀλλὰ εἰς τὸν Αυλόνα εἰσὶν πολλοὶ ἕλληνες καὶ ἀλβανίτες, πάντες πίστι ἑλληνική."

Πηγή: Παρνασσός Τόμος ς' Τεύχος Α'

31 Ιανουαρίου 1882 

Από το κείμενο καταλαβαίνουμε ότι το έτος 1588:

1. Τα Ιωάννινα κατοικούνταν από Έλληνες Χριστιανούς.

2. Η Αυλώνα κατοικούνταν από Ελληνόφωνους και αλβανόφωνους ορθόδοξους Χριστιανούς 

3. Το Δυρράχιο κατοικούνταν από Τούρκους και αλβανόφωνους  καθολικούς.

Συνεπώς: 

1. Τα Ιωάννινα ήταν πάντα μια Ελληνική πόλη. 

2. Η Αυλώνα στις αρχές σχεδόν του 17ου αιώνα κατοικούνταν και από Ελληνόφωνους. Μάλιστα το γεγονός ότι αναφέρονται πρώτοι σε σειρά ως γλωσσική ομάδα, ενώ οι αλβανόφωνοι δεύτεροι, ίσως σημαίνει ότι ήταν και η πλειοψηφούσα γλωσσική ομάδα στην Αυλώνα. Το 19ο αιώνα στην Αυλώνα οι κάτοικοι ήταν εξ'ολοκλήρου αλβανόφωνοι, πλην των χωριών Σβερνίτσι και Νάρτα. Έτσι λοιπόν αποδεικνύεται ότι και στην Αυλώνα, όπως σε Δυρράχιο, Ελμπασάν, Πόγραδετς, Μπεράτ και Κορυτσά 

https://ellinonthemata1.blogspot.com/2021/12/blog-post_16.html

υπήρξε γλωσσική εξαλβάνιση Ελληνοφώνων.

3. Στο Δυρράχιο, το οποίο το 14ο αιώνα κατοικούνταν από Λατίνους, Έλληνες, Εβραίους και Αλβανούς, στις αρχές σχεδόν 17ου αιώνα κατοικούνταν από Τούρκους και Αλβανούς. Άρα:

Α. είχαν αφομοιωθεί όλες οι υπόλοιπες γλωσσικές ομάδες στους Αλβανούς ή είχε γίνει αντικατάσταση πληθυσμού στην προκειμένη περίπτωση, γιατί υπάρχει πληροφορία ότι με τον ερχομό των Τούρκων το Δυρράχιο είχε ερημωθεί. Πιθανόν και τα δύο ισχύουν, γιατί να παρέμειναν μόνο οι Αλβανοί εκεί και να έφυγαν όλοι οι υπόλοιποι, είναι απίθανο. 

Β. Το Δυρράχιο είχε αποκοιστεί από Τούρκους, ενώ τουρκόφωνοι δεν υπήρχαν το 19ο αιώνα στο Δυρράχιο. Αυτό σημαίνει ότι όταν οι Αλβανοί εξισλαμίστηκαν, τους αφομοίωσαν.