Η Εθνική Ελληνική συνείδηση στην πρώιμη και μέση βυζαντινή περίοδο.

Απριλίου 29, 2022

Οι κάτοικοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας ήταν κατά το μεγαλύτερο μέρος Έλληνες στην καταγωγή. Είχαν όμως συνείδηση της καταγωγής τους ή ήταν "Ρωμαίοι" ;

Ασφαλώς το όνομα "Έλλην" είχε λάβει την σημασία του εθνικού - ειδωλολάτρη και απεφεύγετο, ενώ άρχισε να χρησιμοποιείται ξανά μετά τον 11ο αιώνα με την εθνοτική του σημασία. Όμως στη θέση του χρησιμοποιούνταν το όνομα "Γραικός", αν και ίσως λιγότερο από το όνομα "Ρωμαίος".

Παρακάτω τέσσερις πηγές από τον 5ο έως τον 10ο αιώνα που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές, ότι δηλαδή οι Βυζαντινοί αυτοπροσδιορίζονταν εκτός από Ρωμαίοι, και Γραικοί:

"...ἐγὼ δὲ ἔφην αἰτίαν πολυπραγμοσύνης είναι μοι τὴν Ἑλλήνων φωνήν. Τότε δὴ γελάσας ἔφη Γραϊκός μὲν εἶναι τὸ γένος..." (Πρίσκος, 5ος αιώνας- πρώτη φωτογραφία)

"τά τε τῶν Γραικῶν γράμματα καὶ τὴν γλῶσσαν, καὶ παιδεῦσαι αὐτὴν τὰ ἤϑη τῆς Ῥωμαίων βασιλείας." (Θεοφάνης, 8ος αιώνας - δεύτερη φωτογραφία)

...ὑπὲρ οὐ δονεῖται ἡ ταπεινή Γραικία μάλα...

Ακούσατε ταῦτα πάντα τὰ ἔθνη, ἐνωτίσασθε πάντες οἱ κατοικοῦντες τὴν οἰκουμένην τί γέγονεν ἐν Γραικοῖς...

ἐν ᾿Αρμενίᾳ καὶ ἐν Γραικίᾳ...(Θεόδωρος Στουδίτης, 8ος αιώνας- τρίτη, τέταρτη και πέμπτη φωτογραφία)

Νικηφόρος τὰ τῶν Ῥωμαίων σκήπτρα ἐκράτει, καὶ οὗτοι ἐν τῷ θέματι ὄντες Πελοποννήσου ἀπόστασιν ἐννοήσαντες, πρῶτον μὲν τὰς τῶν γειτόνων οἰκίας τῶν Γραικῶν ἐξεπόρθουν καὶ εἰς ἁρπαγὴν ἐτίθεντο... (Κων/νος Πορφυρογέννητος, 10ος αιώνας- έκτη φωτογραφία)

Τι σήμαιναν όμως τα ονόματα "Ρωμαίος" και "Γραικός" ; Ποιά η σημασία τους ;

Α) Το όνομα "Ρωμαίος" είχε πολιτειακή - κρατική - διοικητική σημασία.

Β) Το όνομα "Γραικός" είχε σημασία εθνοτική - γλωσσική - πολιτισμική.

Έτσι ο Έλληνας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είναι Ρωμαίος κατά την υπηκοότητα και Γραικός- Έλληνας κατά την ιθαγένεια και μάλιστα έχει πλήρη επίγνωση αυτού του γεγονότος. Αυτό γίνεται φανερό από τις παρακάτω πηγές:

Η παιδεία, η γλώσσα και ο πολιτισμός είναι ελληνικά λοιπόν, ενώ η διοίκηση και οι νόμοι ρωμαϊκοί.

Συνεπώς οι Έλληνες δεν έπαθαν ξαφνικά αμνησία και ξέχασαν την καταγωγή τους, αλλά εξακολουθούσαν να έχουν εθνική συνείδηση.

Μια άλλη πηγή του 7ου αιώνα μάλιστα από τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή χρησιμοποιεί τα ονόματα "Ρωμαίος" και "Γραικός" με την εθνοφυλετική τους σημασία:

"᾿Αγαπῶ τοὺς Ρωμαίους ὡς ὁμοπίστους, τοὺς δὲ Γραικοὺς ὡς ὁμογλώσσους." (έβδομη φωτογραφία)

"Ρωμαίος" εδώ νοείται ο εθνοφυλετικά Ρωμαίος της Παλαιάς Ρώμης, ενώ "Γραικός" ο Βυζαντινός. Δηλαδή εδώ γίνεται απόλυτα κατανοητό ότι ο Βυζαντινός έχει πλήρη επίγνωση ότι εθνοφυλετικά Ρωμαίος είναι μόνο ο της Παλαιάς Ρώμης, ενώ ο ίδιος είναι εθνοφυλετικά Γραικός και πολιτικά μόνο Ρωμαίος.

Αυτό μάλιστα σε μια περίοδο που το όνομα "Έλληνας" είχε την σημασία του εθνικού- ειδωλολάτρη και υποτίθεται ότι είχε χαθεί εντελώς η Ελληνική συνείδηση. Και το πλέον παράδοξο είναι ότι ξεστομίζεται από έναν μοναχό που υποτίθεται ότι η θρησκεία του δίωκε τον ελληνισμό.